Deliler

ORTA ASYA BOZKIRLARINDAN AVRUPA İÇLERİNE

Osmanlı kara ordusunun Serhat Boylarında görev yapan süvari birliklerine “Deliler” adı verilmişti. Çoğunluğu 20-25 yaşlarında Türk çocuklarıydı ve Rumeli’ye geçen boylar arasından seçilirlerdi.

Serhat boylarında (Serhad Kulu olarak) görev yaptıklarından, asıl ordu kendilerine uzak bölgede bulunduğunda asayişi sağlarlardı. Sınırların ve çevresinin coğrafyasına çok hakim olmaları sebebiyle, ordunun kendi bölgelerine gelmesi durumunda kılavuzluk ederlerdi. İsimleri, rehber veya kılavuz anlamına gelen “Delil” iken, savaşlarda gösterdikleri üstün cesaret ve kahramanlıklar üzerine halk arasında “Deliler” olarak yerleşti. Bu ismi hak etmelerinde en büyük etkenlerden biri de farklı görünüşleri, kıyafetleri ve aksesuarlarıydı.
Benekli sırtlan derisiyle sarılmış miğferleri aynı zamanda kartal veya doğan tüyleriyle süslenmişti. Kalkanlarını da yine avcı kuşların (genelde kartal) kanatlarıyla süslerlerdi. Kıyafetlerinin üst bölümünde, hafif zırhlarının üzerine yırtıcı hayvan (Aslan, kaplan, kurt ve tilki gibi) postlarından aksesuar kullanırlardı. “Serhadlık” adı verilen çizmelerinin ucu sivri ve burnu havaya kalkıktı. Bu çizmelerin en önemli özelliği ise topuklarından metal mahmuzlarının olmasıydı. Kıyafetlerinin alt tarafı ayı, pars, aslan, kurt veya sırtlan postundan, kılları dışarıda şalvarlardı.

Deli ocağına kabul edilebilmek için; gösterişli bir fiziğe, iri bir cüsseye sahip olmak, 8-10 düşmana karşı savaşma kabiliyetini ispatlamak ve silahların hepsini etkili kullanabilmek gibi şartlar aranıyordu. Ocağa girişlerde etnik köken aranmasa da genelde adaylar Türk oluyordu. Şartlar arasında dini inanış veya bir tarikata mensup olma yoktu. Sonradan Müslüman olan Boşnak, Sırp ve Hırvatlara da rastlanıyordu. Bir rivayete göre de ıslatılmış mermer üzerine çıplak elle tokat atarak talim ederlerdi. ”Osmanlı tokadı” kavramının buradan çıktığı söylenir.

Deli birliklerinin bayraklarında “Kaderde ne varsa o gelir başa” yazardı. Rumeli beylerbeyinin emrinde ve Sancak Beylerinin mahiyetinde bulunurlardı. Barış zamanı devletten maaş almazlar, kendi işleriyle meşgul olurlardı. Sadece savaş zamanında çağrılınca orduya katılırlardı.

16. yy. da Rumeli beylerbeyi, Semendere ve Bosna Sancak Beylerinin yönetiminde, 17. Yy sonlarında Anadolu Beylerbeylerinin emri altındaydılar. “Bayrak” adı verilen 60 kişilik ocaklara ayrılır, sefer zamanı “Delibaşı” adı verilen komutanlarının emrinde katılırlardı. 17. yüzyıldan itibaren başlarına bir arşın uzunluğunda siyah kuzu derisinden üstü sarıklı bir kalpak giymeye başladılar.

17. yy. da Boşnak, Hırvat ve Slav kökenli gençler de bu göreve kabul edilmeye başlandı. 18. yy da bozulmalar başlayınca bağlı oldukları beylerbeyi görevden alındı. Başsız kalan ve deliler askeri misyonlarını kaybettiler. Köyleri yağmalayıp eşkıyalık yapmaya başlamaları üzerine II. Mahmut tarafından deli olacakları dağıtıldı. (1829)

Tarihçi Mehmet Neşri’nin anlatımıyla II.Kosova Meydan Savaşında (1448) Delilerin Hücumu :

“Delilerin hücumu ve dünya depreme tutuldu…
…Topların tüfeklerin seslerinden kulaklar sağır oldu, gürültüsünden beyinler dondu; okların vızıltısından hava yüzünde periler korktu, bu ulu cengin heybetinden deniz dibindeki balıklar ürktü, dağ canavarları vatanlarını koyup gittiler, ses bağırtıdan, yankıdan, atların kişnemelerinden, erenlerin naralarından, bağırıp çağırmalar nefirinden ödler patladı, nicelerinin korkudan ödleri sıttı, nicelerinin başı gitti, kan ırmak gibi aktı, dumandan tozdan havanın yüzü kapkara oldu, can alıcı can almaktan yoruldu… Deri takkeli delilerin atlarının boyunlarında öten ziller, dürtüştükleri kâfirlerin iniltileri ve figanları idi. Bu garip tarz ve acayip tavırla kâfirlere köpeksiz koyuna kurd girer gibi koyuldulardı… dünya depreme tutuldu, Kaf dağı yerinden oynadı, gökler yer üstüne yığıldı sandılar, gaziler kâfirleri öyle kırdılar ki…”

Şenol Soydan