Orhun Kitabeleri-Tonyukuk Anıtı
İkinci Taş
Batı Yüzü
|
Metin |
Tercüme |
| 1 Tilig kelürti. Sabi antag: Yariş yazida on tümen sütirilti tir. Ol sabig esidip begler kop[un] | [1] Haberci getirdiler. Sözü şöyle: Yarış ovasında yüz bin askertoplandı, der. O sözü işitip beyler bütün |
| 2 yanalim arig ubuti yig tidi. Ben anca tir men, benBilge Tonyukuk: Altun Yışıg asa keltimiz. İrtiş ögüzüg | [2] dönelim, temiz edepli olmak iyidir, dedi. Ben şöyle derim, benBilge Tonyukuk: Altun Yış’ı aşarak geldik. İrtiş nehrini |
| 3 keçe keltimiz. Kelmisi alp tidi, tuymadi. TengriUmay iduk yir sub basa birti erinc. Neke tezer biz? | [3] geçerek geldik. Geleni cesur, dedi, duymadı. Tanrı, Umayİlahe, mukaddes yer, su üzerine çöküverdi her halde. Niyekaçıyoruz? |
| 4 Öküs tiyin neke korkur biz? Az tiyin ne basinalim?Tegelim tidim. Tegdimiz, yulidimiz. Ikinti kün | [4] Çok diye niye korkuyoruz? Az diye ne kendimizi hor görelim?Hücum edelim, dedim. Hücum ettik, yağma ettik. İkinci gün |
| 5 örtce kizip kelti. Süngüşdümüz. Bizinte iki ucisingarca artuk erti. TENGRİ yarlikaduk üçün öküs tiyin | [5] ateş gibi kızıp geldi. Savaştık. Bizden, iki ucu, yarısı kadarfazla idi. TANRI lütfettiği için, çok diye |
| 6 korkmadımız, süngüşdümüz. Tarduş sadra udiyaydimiz. Kaganin tutdumuz. Yabgusin sadin | [6] korkmadık, savaştık. Tarduş sadina kadar kovalayıpdağıttık. Kaganını tuttuk. Yabgusunu, sadini |
| 7 anda ölürti. Eligce er tutdumuz. On ok tün budununsayu itimiz. Ol sabig esidip On Ok begleri buduni kop | [7] orda öldürdüler. Elli kadar er tuttuk. O aynı gece halkınahaber gönderdik. O sözü işitip On Ok beyleri, milleti hep |
| 8 kelti, yükünti. Keligme beglerin budunin itip yigip,azca budun tezmis erti, On Ok süsin sületdim. | [8] geldi, baş eğdi. Gelen beylerini, milletini tanzim edip, yiğipaz mikdarda millet kaçmıştı. On Ok ordusunu sevk ettim. |
| 9 Biz yime süledimiz. Ani ert[t]imiz. Yincü ögüzügkece Tinsi Ogli aytigma bengilig Ek tagig ertü[rtüm] | [9] Biz de Ordu sevk ettik. Ani’i geçtik. İnci nehrini geçerekTinsi Oğlu denilen mukaddes Ek dağını aşırdım. |
Güney Yüzü
|
Metin |
Tercüme |
| 1 Temir Kapigka tegi irtimiz. Anda yandurtumuz. İnelKaganka [any ip … t saka?] Tezik Tokar [s… in …] | [1] Demir Kapı’ya kadar eriştik. Ordan döndürdük. InelKagana korkup … Tezik, Tokar … |
| 2 anda berüki Suk başlig Sogdak budun kop kelti, yükinti[ … ]. Türk budun Temir Kapigka Tinsi Ogli | [2] ondan berideki Suk başlı Sogdak milleti hep geldi, başeğdi … TÜRK millerinin Demir Kapı’ya, Tinsi Oğlu, |
| 3 Tinsi Ogli aytigma tagka tegmiş idi yok ermiş. Ol yirte benBilge Tonyukuk tegürtük üçün | [3] Tinsi Oğlu denilen dağa ulaştığı hiç yokmuş. O yereben Bilge Tonyukuk ulaştırdığım için |
| 4 sarig altun ürüng kümüş kiz kuduz egri tebi agi bungsuzkelürti. İltiriş Kagan bilgesin üçün | [4] sarı altın, beyaz gümüş, kız kadın, eğri deve malzahmetsizce getirdi. İltiriş Kagan bilici olduğu için, |
| 5 alpin üçü Tabgacka yiti yigirmi süng üsdi, Kitanyka yitisüngüşdi, Oguzka biş süngüşdi. Anda ayguci[si] | [5] cesur olduğu için, Çin’e karşı on yedi defa savaştı,Kıtay’a karşı yedi defa savaştı, Oğuz’a karşı beş defasavaştı. Onlarda müşaviri |
| 6 yime ben ök ertim, yagicisi yime ben ök ertim. İltirişKaganka TÜRK Bögü Kaganka TÜRK Bilge Kaganka. | [6] yine bizzat ben idim, kumandanı bizzat ben idim. İltirişKagana, TÜRK Bögü Kaganına, TÜRK Bilge Kaganına |
Doğu Yüzü
|
Metin |
Tercüme |
| 1 Kapgan kagan [yiti] otuz yaşka [ … anda erti].Kapgan Kagan olurti. Tün udimati, | [1] Kapgan Kagan yirmi yedi yaşında … orda … idi.Kapgan kagan oturdu. Gece uyumadı,yitim ok. |
| 2 küntüz olurmati. Kizil kanım tüküti kara terim yügürti isig kücüg birtim ök. Uzun yelmeg yime itim ok | [2] gündüz oturmadı. Kızıl kanımı döktürerek, kara terimikoşturarak işi, gücü verdim hep. Uzun keşif kolunu yinegönderdim hep. |
| 3 Arkuy kargug ulgartdim ok. Yanigma yagig kelürirertim. Kaganimin sü iltdimiz. TENGRİ yarlikazu | [3] Siperi, nöbet yerini büyüttüm hep. Geri dönen düşmanıgetirirdim. Kaganımla ordu gönderdim. TANRI korusun, |
| 4 bu TÜRK budun ara yaraklig yagig yeltürmedim,tögünlüg atig yügürtmedim. İltiriş Kagan kazganmasar | [4] bu TÜRK milleti arasında silâhlı düşmanı koşturmadım,damgalı atı koşturmadım. İltiriş Kagan kazanmasa, |
| 5 udu ben özüm kazganmasar, il yime budun yime yokerteci erti. Kazgantukin üçün udu özüm kazgandugum üçün | [5] ve ben kendim kazanmasam, il de millet de yokolacaktı. Kazandığı için ve kendim kazandığım için |
| 6 il yime il boldi, budun yime budun boldi. Özüm kariboldum, ulug boldum. Neng yirdeki kaganlig budunka | [6] il de il oldu, millet de millet oldu. Kendim ihtiyar oldum,kocaldım. Her hangi bir yerdeki kaganlı millete |
| 7 büntegi bar erser ne bungi bar erteci ermiş. | [7] böylesi var olsa, ne sıkıntısı mevcut olacakmış? |
| 8 Türk Bilge Kagan ilinge bititdim. Ben Bilge Tonyukuk. | [8] Türk Bilge Kaganı ilinde yazdırdım. Ben BilgeTonyukuk. |
Kuzey Yüzü
|
Metin |
Tercüme |
| 1 iltiriŞ Kagan kazganmasar, yok erti erser, ben özümBilge Tonyukuk kazganmasar, ben yok ertim erser | [1] iltiriş Kagan kazanmasa, yok olsa idi, ben kendim, BilgeTonyukuk, kazanmasam, ben yok olsa idim, |
| 2 Kapgan Kagan TÜRK Sir budun yirinte bod yime budunyime kişi yime idi yok erteci erti. | [2] Kapgan Kaganın, TÜRK Sir milletinin yerinde boy da,millet de, insan da hep yok olacaktı. |
| 3 Iltiris Kagan Bilge Tonyukuk kazganduk üçün KapganKagan TÜRK Sir budun yoriduki bu. | [3] İltiriş Kagan, Bilge Tonyukuk kazandığı için KopganKaganın, TÜRK sir milletinin yürüdüğü bu |
| 4 Türk Bilge Kagan TÜRK Sir budunug Oguz budunugigidü oturur. | [4] TÜRK Bilge Kaganı TÜRK Sir milletini, Oğuz milletinibesleyip oturuyor. |
