Duhalar

Duhalar ya da Tuhalar veya Tsaatanlar, Moğolistan’ın orta kuzey bölgesindeki Hövsgöl aymağında yaşayan, Türk halklarından Tuvaların 282 kişilik nüfusa sahip tehlike altında olan soyudur. Ren geyiği çobanı, tengrici göçebe kabilesidir.
Bazı araştırmacılara göre Duhalar bir zamanlar Çin’i yöneten Tobaların torunlarıdır. Esasen Tuva Cumhuriyetinin Toju ilinde yaşayan Ak Todu, Soyon Kırgız, Hanaçı, Maat, Balıkçı ve Hular boylarının karışımıdır.
Moğolistan’da resmi olarak Tsaatan adı kullanılır ve bu ad Moğolca «ren geyiği» anlamındaki “tsaa” ile aitlik bildiren “-tan” ekiyle kuruludur.
Yaklaşık 44 aile ve 200-400 kişilik nüfusa sahiptirler ve soyları ve dilleri büyük ölçüde tehlike altındadır.
Moğolistandaki nüfusları 2000 yılında 303 kişi iken 2010 sayımında bu rakam 282 kişidir
Duhaların dilleri Duhaca, Sayan dilleri grubundan Tuvacanın ayrıksı bir lehçesidir ve hızla soyu tükenmektedir. Doğu Tuvacası konuşan Toju Tuvaları ile Tofaların lehçesine daha yakındır. Günümüzde Moğolca ile karışık kullanılmaktadır.
Günümüzde Duhaların dini, Moğollar gibi Budizm değil, Tengriciliktir.
Çadırlarda (çum) barınan Duhalar, ren geyiklerini ulaşım aracı olarak kullandıkları gibi boynuz ve sütünden de yararlanırlar; fakat genelde etini yemezler ve et ihtiyacını sığın ya da yaban domuzu gibi diğer av hayvanlarından sağlarlar.